Maria Jaczynowska
Maria Jaczynowska (1928–2008)
Maria Jaczynowska urodziła się w 1928 r., w Warszawie. Uczęszczała do „Szkoły na Wiejskiej”, gimnazjum żeńskiego prowadzonego przez Jadwigę Kowalczykównę i Jadwigę Jawurkównę. Po wybuchu wojny uczestniczyła w tajnych kompletach, wstąpiła też do Szarych Szeregów, wzięła udział w Powstaniu Warszawskim jako sanitariuszka w 1 kompanii batalionu „Ruczaj”. W powstaniu straciła siostrę, także sanitariuszkę.
Od młodzieńczych lat fascynowała ją historia starożytna. Studia historyczne (1946–1951) rozpoczęła w Uniwersytecie Łódzkim, kontynuowała w Uniwersytecie Warszawskim, gdzie pod kierunkiem papirologa, prof. Jerzego Manteuffla napisała pracę magisterską poświęcona papirusom z nomu Oxyrynchos. W 1958 r. uzyskała stopień doktorski na podstawie rozprawy „Sytuacja ekonomiczna nobiltas w okresie schyłku republiki rzymskiej”, napisanej pod kierunkiem prof. Izy Bieżuńskiej-Małowist i obronionej w Uniwersytecie Warszawskim.
Od 1955 r. Jaczynowska związana była z Toruniem i Uniwersytetem Mikołaja Kopernika. W 1965 r. uzyskała habilitację na podstawie pracy Collegia iuvenum. Rola historyczna i działalność organizacji młodzieży rzymskiej w okresie wczesnego cesarstwa (Toruń 1964). Przygotowując rozprawę habilitacyjną kilkukrotnie przebywała na stypendiach zagranicznych, m.in. w l. 1961–1962 pracowała naukowo w Paryżu pod opieką epigrafika, prof. Hansa-Georga Pflauma. Po uzyskaniu habilitacji swoją aktywność poświęciła budowie kadry naukowej Zakładu Historii Starożytnej, tworząc go w Toruniu od podstaw. W badaniach nad religią i społeczeństwami antycznymi jako jedna z pierwszych badaczek w Polsce wykorzystywała szeroko warsztat epigraficzny. Znalazło to odbicie nie tylko w jej monografii habilitacyjnej, lecz także w obszernym artykule poświęconym kultowi Herkulesa w Italii, opublikowanym w wydawnictwie De Gruyter, na łamach prestiżowej serii „Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt”. Problematyka kultów religijnych i kultu cesarskiego dominowała także w jej publikacjach z lat 80, czego najlepszym przykładem jest monografia Religie świata rzymskiego (Toruń 1987). Jaczynowska podnosiła w niej także problematykę relacji pomiędzy centrum imperium a peryferiami, co nie zdarzało się często w badaniach nad religią Świata starożytnego podejmowanych do końca XX w.
Tytuł profesorski Jaczynowska uzyskała w 1984 r. Była członkinią licznych międzynarodowych stowarzyszeń naukowych (m.in. Society for the Promotion of Roman Studies oraz Association Internationale d’ Épigraphie Grecque et Latine). Wielokrotnie wygłaszała wystąpienia w renomowanych uniwersytetach europejskich oraz na kongresach międzynarodowych. Kontynuowała też pasję dydaktyczną. Napisała wiele podręczników poświęconych historii starożytnego Rzymu. Najsłynniejszy z nich, Historia starożytnego Rzymu (Warszawa 1974) doczekał się siedmiu wydań i wychowały się na nim całe pokolenia studentów historii i polskich starożytników.
Profesor Jaczynowska zmarła w 2008 r., spoczywa na II Cmentarzu Komunalnym przy ul. Grudziądzkiej.
aut. Szymon Olszaniec
