Sławomir Kalembka
Sławomir Kalembka (1936–2009)
Sławomir Kalembka urodził się w Wilnie, w 1936 r. Po uzyskaniu matury w Gdańsku w 1954 r. przyszedł na studia historyczne na Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu. Na seminarium magisterskim prowadzonym przez prof. Witolda Łukaszewicza przygotował pracę magisterską obronioną w czerwcu 1958 r. Potem przez półtora roku pracował jako nauczyciel historii w szkole podstawowej w Gdańsku. Stamtąd ściągnięty został przez Łukaszewicza na UMK i podjął pracę z początkiem 1960 r. W 1964 r. miała miejsce obrona jego rozprawy doktorskiej. Od początku lat 70. zaczął prowadzić seminaria magisterskie, najpierw seminarium na studiach zaocznych, a rok później – na studiach dziennych. W 1976 r. uzyskał stopień doktora habilitowanego. W styczniu 1981 r. wybrany został na dyrektora Instytutu Historii i Archiwistyki. W wyborach nowych władz rektorskich wiosną 1981 r, Kalembka został jednym z prorektorów (ds. organizacyjnych) UMK. Na początku sierpnia 1982 r. nastąpiło odwołanie tej ekipy rektorskiej, na czele której stał rektor Stanisław Dembiński.
Kalembka związany był od początku z Zakładem Historii Powszechnej i Polski XIX w. W roku 1982 przeszedł do ówczesnego Zakładu Bibliotekoznawstwa, obejmując funkcję jego kierownika. Kierownictwo tego Zakładu sprawował przez lat sześć, do roku 1988. Profesurę nadzwyczajną uzyskał we wrześniu 1988 r., w czerwcu 1991 r. został profesorem zwyczajnym. W 1990 r. Kalembka został wybrany jako Rektor UMK i kierował uczelnią przez jedną kadencję. Od maja 1999 r. przeszedł na tzw. pierwszy etat do Instytutu Historii Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie. Objął tam stanowisko dyrektora Instytutu Historii i położył duże zasługi dla powołania Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Na UMK miał tzw. drugi etat w nowo utworzonym Zakładzie, a wkrótce już Katedrze Stosunków Międzynarodowych. Zakładowi szefował przez pierwszy rok jego istnienia. Po powrocie na stałe na UMK, Kalembka powrócił do Zakładu Stosunków Międzynarodowych. W 2001 r. został pierwszym jego kierownikiem, a po jego przekształceniu się w Katedrę, a w końcu w Instytut, objął funkcję kierownika Katedry Historii Dyplomacji. Był w latach 2002–2006 członkiem Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego, a w latach 2002–2005 członkiem Centralnej Komisji ds. Stopni i Tytułu Naukowego. W 2009 r. został członkiem-korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności.
W listopadzie 1988 r. współtworzył Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, był jego prezesem w latach 1989–1998. Równolegle, w 1990 r., został współzałożycielem oraz członkiem Rady Krajowej Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”.
Należał do najlepszych znawców dziewiętnastowiecznych dziejów Polski i powszechnych, był może najwybitniejszym znawcą dziejów Wielkiej Emigracji w ogóle, a także historii Polski i powszechnej XIX w., zwłaszcza historii politycznej i historii myśli politycznej, Poważny i uznany dorobek naukowy Kalembki rozciąga się na kilka szerokich obszarów tematycznych. Pierwszy i podstawowy stanowią dzieje Wielkiej Emigracji. Zarówno doktorat (o Towarzystwie Demokratycznym Polskim), jak i habilitacja (o prasie obozu demokratycznego) są jej poświęcone. Drugi, szerszy krąg badawczy, stanowią dzieje Polski i powszechne w całym bez mała wieku XIX w. W tym obszarze, w zakresie historii Polski znajdujemy prace z zakresu dziejów myśli politycznej, stosunków polsko-francuskich, polsko-niemieckich, do pewnego stopnia nawet polsko-włoskich, a w zakresie historii powszechnej – dotyczące historii Francji oraz dziejów Wiosny Ludów. Jako odrębny obszar badawczy należałoby wyróżnić dzieje prasy polskiej i obcej, ponadto dzieje Torunia, Pomorza Gdańskiego/Nadwiślańskiego, Prus Zachodnich i w dużej mierze również Prus Wschodnich. Bardzo interesował się dziejami wojskowymi XIX w. Na kolejnym miejscu należałoby umieścić dzieje Wilna, ziemi wileńskiej oraz całych tzw. kresów północno-wschodnich. Ponadto historię prasy polskiej i emigracji polistopadowej oraz dyplomacji Wielkiej Emigracji, obejmującą pierwszą połowę XIX w. (1815–1870) w syntezie dziejów stosunków polsko-francuskich. Na wspomnienie zasługują artykuły poświęcone wielkim romantycznym powstaniom narodowym: listopadowemu oraz styczniowemu, Wydaje się, że warto w tym kontekście przywołać jeszcze jedną ważną inicjatywę wydawniczą Kalembki, jaką było rozpoczęcie w Toruniu latach 80. serii wydawniczej „Studia z dziejów polskiej myśli politycznej” (6 tomów). W 1991 r. ukazała się ostatnia duża praca Kalembki, poświęcona Wiośnie Ludów w Europie.
Profesor Kalembka wypromował łącznie 416 magistrów oraz 15 doktorów, z których troje było, bądź nadal jest, związanych z uniwersytetem w Toruniu (Leszek Kuk, Magdalena Niedzielska, Andrzej Nieuważny).
Zmarł w Toruniu w r. 2009 r., jest tam pochowany na cmentarzu św. Jerzego.
aut. Magdalena Niedzielska
